Basketbol haqida: tarixi, qoidalari, va qiziqarli faktlar
Basketbol - bu savatga toʻpni tashlab ochko oladigan jamoa sporti. Bu oʻyin dunyo boʻylab keng tarqalgan va Millionlab Odamlarning sevimli mashgʻuloti hisoblanadi. Bu maqolada siz basketbol haqida batafsil maʼlumot olishingiz mumkin. Biz sizga basketbolning nima ekanini, qachon va kim tomonidan ixtiro qilinganini, qaysi qoidalar asosida oʻynalganini, va basketbol dunyosida qaysi faktlar va rekordlar mavjud ekanini tushuntiramiz.
basketbol haqida
Nima de basquete?
Basquetebol asosiy xususiyatlari
Basquetebol - bu sport turi, 3,05 m balanddagi savatli halqaga toʻpni qoʻlda tashlab oʻynaladigan jamoaoʻyini. Har bir jamoada 5 ta oʻyinchi boʻladi. Oʻyin davomida oʻyinchilar toʻpni egallab, otish, urish, yoki zarba berish orqali harakatlanishlari mumkin. Oʻyin maqsadi - riqib jamoasining savatiga toʻpni tashlab koʻproq ochko olmoqdir. Ochko soni toʻpni savatga tashlash usuliga bogʻliq boʻlib, uch, ikki yoki bitta boʻlishi mumkin. Oʻyin davomida turli xil nuqsonlar (follar) boʻlishi mumkin, ular uchun esa sərbəst atış (fri-xrou) beriladi. Oʻyin natijasi esa ochko soni koʻpaygan jamoa gʼolib eʼlon qilinadi.
Basquetebol yaranishi va tarixi
Basquetebol ixtirochi: Jeyms Naimit
Basketbolning ixtirochi AQShning Massaçusets shtatidagi Springfild shahrida boshlangan Jeyms Naimit (1861-1939) deb hisoblanadi. U boshlangʼichda badiiy gimnastika ustasi boʻlib, keyinchalik boshqa sport turlarini oʻrgatuvchi boʻldi. U 1891-yil qish faslida oʻquvchilariga ichki mekonda oʻynash uchun yangi oʻyin ixtiro qilishga buyurildi. Uning maqsadi - oʻquvchilarni harakatda va salomat saqlab qolish edi. U oʻzining ixtiro qilgan oʻyinni basketbol (bola de basquete) deb nomlashdi, chunki u savatli halqalarni toʻpni tashlash uchun ishlatdi. Uning ixtiro qilgan basketbol oʻyini esa 21 dekabr 1891-yilda ilk bor oʻynaldi. Bu kunda basquete tugʼilgan kuni deb hisoblanadi.
Basquetebol dunyoga tarqalishi va inqirozi
Basketbol oʻyini tez orada AQShda va dunyo boʻylab keng tarqaldi. 1893-yilda Kanadada, 1894-yilda Meksikada, 1897-yilda Frantsiyada, 1900-yilda Italiyada, 1904-yilda Osiyoda, 1908-yilda Afrikada, va 1913-yilda Avstraliyada basketbol oʻynash boshlandi. Basketbol oʻyini hamda uning qoidalari ham turli xil oʻzgarishlarga uchradi. Masalan, savatli halqalar yeriga toʻrli halqalar ishlatildi, toʻpning rangi va oʻlchami almashtirildi, foular va sərbəst atışlar kiritildi, va hokazo. Basketbol oʻyini dunyo miqyosida tanilishi esa 1936-yilda Berlinga Olimpiya Oʻyinlarida kiritilishi bilan boʻldi. Bu yilda AQSh jamoasi gʼolib boʻldi. Keyinchalik basketbol oʻyini FIBA (Xalqaro Basketbol Federatsiyasi) tomonidan tashkil etilgan turli xil musobaqalar va turnirlarda ham koʻrsatildi. Basquetebol eng mashhur musobaqasi esa NBA (Milliy Basketbol Assotsiatsiyasi) deb hisoblanadi. Bu musobaqa AQShda 1946-yilda tashkil etilgan va dunyoning eng yaxshi basketbolchilarini jalb etgan.
Basketbolning asosiy qoidalari va terminlari
Basketbol maydoni va uning oʻlchamlari
Basketbol maydoni - bu toshdan yoki parketdan yasalgan tekis maydon, unda ikkita savatli halqa joylashgan. Maydonning uzunligi 28 metros, eni esa 15 metros boʻlishi kerak. Maydonning har bir tomonida savatli halqa (anel) joylashgan, uning diametri 45 sm, balandligi esa yer ustidan 3,05 m boʻladi. Savatli halqa ichida toshmaydigan tor (net) bor, u toʻpni sekinlashtiradi. Savatli halqaning markazidan 5,8 m masofada esa jazovalar (linha de lance livre) bor, ular sərbəst atışlar uchun ishlatiladi. Maydonning markazida esa doira (círculo central) bor, uning diametri 3,6 m boʻladi. Maydonning har bir tomonida esa ikki ta yarim doira (área restrita) bor, ular foular va zarbalar uchun muhim ahamiyat kasb etadi. Maydonning har bir tomonida ham ikki ta uchki maydon (área de três pontos) bor, ular ochko sonini belgilaydi.Maydonning har bir tomonida ham ikki ta yar im maydon (fora dos limites) bor, ular oʻyinchi yoki toʻp chiqib ketganda ishlatiladi. Maydonning har bir tomonida ham ikki ta vaqt oʻlchovchi (relógio de tiro) bor, ular oʻyinchilarga toʻpni savatga tashlash uchun berilgan vaqtni koʼrsatadi.
Basketbol toʻpi va uning xususiyatlari
Basketbol toʻpi - bu portlatdan yoki sintetik materialdan yasalgan, ichki bosimli, yarim katta toʻp. Toʻpning diametri 24-25 sm, ogʼirligi esa 600-650 g boʻlishi kerak. Toʻpning rangi esa odatda qizil-kulrang yoki sariq-kulrang boʻladi. Toʻpning sirtida esa shilliq yoki chiziqli qatlam bor, u toʻpni tutishga yordam beradi. Toʻpning ichki bosimi esa 0,49-0,63 atmosfera (7,3-9,5 psi) boʻlishi kerak.
Basketbol oʻyinchilarining pozitsiyalari va vazifalari
Basketbol oʻyinida har bir jamoada 5 ta oʻyinchi boʻladi. Oʻyinchilar turli xil pozitsiyalarda oʻynay oladilar. Pozitsiyalar esa quyidagicha boʻladi:
Armador (PG) - bu jamoaning boshqaruvchisi, u toʻpni egallab, hujumga boshlaydi va oʻz jamoa oʻyinchilariga otishlarni amalga oshiradi. U ham ochko oladigan, ham ochko beradigan boʻlishi kerak. Uning asosiy xususiyatlari - tezkorlik, reaksiya, koordinatsiya va intellekt.
Guarda de tiro (SG) - bu jamoaning asosiy ochko oluvchisi, u toʻpni savatga tashlashda mahoratli boʻlishi kerak. U ham uzoqdan, ham yaqinidan atishlarni amalga oshirishi mumkin. Uning asosiy xususiyatlari - aniqlik, kuch, doimiylik va himoya.
Avanço pequeno (SF) - bu jamoaning hujumchi va himoyachi oʻyinchisi, u har ikkala tomonda ham faol ishtirok etishi kerak. U ham ochko oladigan, ham riqiblarni bloklashga qodir boʻlishi kerak. Uning asosiy xususiyatlari - menino, atlantiklik, texnika va jasorat.
Power forward (PF) - bu jamoaning kuchli va boyli oʻyinchisi, u savat ostida riqiblar bilan kurashadi va rebayndlarni egallaydi. U ham ochko oladigan, ham riqiblarni himoyalashga qodir boʻlishi kerak. Uning asosiy xususiyatlari - kuch, boy, himoya va rebaynd.
Center (C) - bu jamoaning eng boyli va kuchli oʻyinchisi, u savat ostida riqiblar bilan kurashadi va rebayndlarni egallaydi. U ham ochko oladigan, ham riqiblarni bloklashga qodir boʻlishi kerak. Uning asosiy xususiyatlari - kuch, boy, blok va rebaynd.
Basketbol o'yinining davomiyligi va natijasi
Basketbol o'yini 4 ta chorakdan iborat bo'ladi. Har bir chorak 10 daqiqa davom etadi (FIBA qoidalariga ko' ra) yoki 12 daqiqa davom etadi (NBA qoidalariga koʻra). Choraklar oʻrtasida esa 2 daqiqa dam olish vaqti beriladi. Agar oʻyin natijasi teng boʻlsa, esa qoʻshimcha vaqt (horas extras) beriladi. Har bir qoʻshimcha vaqt 5 daqiqa davom etadi. Oʻyin natijasi esa ochko soni koʻpaygan jamoa gʼolib eʼlon qilinadi. Agar ochko soni teng boʻlsa, esa qoʻshimcha vaqt davom etadi, gʼolib aniqlanmaguncha.
Basketbol o'yinida qo'llaniladigan asosiy harakatlar va texnikalar
Basketbol o'yinida o'yinchilar turli xil harakatlar va texnikalarni qo'llaydilar. Ular quyidagicha bo'ladi:
Drible - bu to'pni egallab, unga zarba berish orqali harakatlanish. Bu harakatda o'yinchi to'pni o'zidan uzoqroq tashlay olmaydi, aks holda bu nuqson (viajar) hisoblanadi.
Passando - bu to'pni o'z jamoa o'yinchisiga otish. Bu harakatda turli xil usullar ishlatiladi, masalan, passe no peito, passe rebatido, passe por cima, passe pelas costas, va hokazo.
Atirando - bu to'pni savatga tashlash. Bu harakatda ham turli xil ishlatiladi usullar, masalan, layup, jump shot, hook shot, bank shot, slam dunk, alley-oop, va hokazo.
Rebounding - bu savatga tashlangan to'pni egallash. Bu harakatda o'yinchilar savat ostida kurashib, to'pni olishga harakat qiladilar. To'pni egallagan o'yinchiga rebaynd deb aytiladi.
Bloqueio - bu riqib jamoa o'yinchisining to'pni savatga tashlashini to'sish. Bu harakatda o'yinchilar riqiblarning atishlarini bloklashga harakat qiladilar. Bloklangan atishga blok deb aytiladi.
Roubo - bu riqib jamoa o'yinchisidan to'pni olish.Bu harakatda o'yinchilar riqiblarning driblando yoki passando larini kesib, to'pni egallashga harakat qiladilar. Olingan to'pga rouba deb aytiladi.
Basketbol haqida qiziqarli faktlar va rekordlar
Basquetebol eng yaxshi o'yinchilari va jamoalari
Basketbol dunyosida ko'plab yaxshi o'yinchilar va jamoalar bor. Ularning orasida quyidagilarni ajratib ko'rsak bo'ladi:
Michael Jordan - mas AQShning eng mashhur basketbolchisi, u NBA tarixida 6 marta chempion boʻlgan va 5 marta MVP (eng foydali oʻyinchi) deb tan olgan. Uning karyerasi davomida u 30,1 ochko ortacha olgan va NBA tarixining eng yaxshi skoreri deb hisoblanadi.
Kobe Bryant - mas AQShning eng mahoratli basketbolchisi, u NBA marcou 5 marta chempion boʻlgan va 1 marta MVP deb tan olgan. Uning karyerasi davomida u 25 ochko ortacha olgan va NBA tarixining eng yaxshi and ishchisi deb hisoblanadi.
LeBron James - mas AQShning eng komil basketbolchisi, u NBA marcou 4 marta chempion boʻlgan va 4 marta MVP deb tan olgan. Uning karyerasi davomida u 27 ochko, 7,4 asist va 7,4 rebaynd ortacha olgan va NBA tarixining eng komil oʻyinchisi deb hisoblanadi.
Los Angeles Lakers - mas NBA ning eng mashhur va oʻzgaruvchan jamoasi, u NBA tarixida 17 marta chempion boʻlgan va 31 marta finalga chiqqan. Uning tarixida koʼplab ulugʼvor oʻyinchilar oʻynagan, masalan, Magic Johnson, Kareem Abdul-Jabbar, Shaquille O'Neal, Kobe Bryant, va hokazo.
Chicago Bulls - bu NBA ning eng gʼalabaqor va rekordli jamoasi, u NBA tarixida 6 marta chempion boʻlgan va bularning hammasi Michael Jordan davri boʻlib oʻtgan. Uning tarixida ham koʼplab ulugʼvor oʻyinchilar oʻynagan, masalan, Scottie Pippen, Dennis Rodman, Derrick Rose, va hokazo.
Miami Heat - mas NBA ning eng zamonaviy va talantli jamoasi, u NBA tarixida 3 marta chempion boʻlgan va 6 marta finalga chiqqan. Uning tarixida ham koʼplab ulugʼvor oʻyinchilar oʻynagan, masalan, Dwyane Wade, Shaquille O'Neal, LeBron James, Chris Bosh, Jimmy Butler, va hokazo.
Basketbolning eng katta musobaqalari va turnirlari
Basketbol dunyosida turli xil musobaqalar va turnirlar boʻladi. Ularning orasida quyidagilarni ajratib ko'rsak bo'ladi:
Olimpiya Oʻyinlari - bu dunyo miqyosidagi eng nufuzli va prestijli sport tadbiri, unda har bir mamlakatning milliy jamoasi ishtirok etadi. Basketbol Olimpiya Oʻyinlarida 1936-yildan beri koʼrsatiladi. AQSh jamoasi esa Olimpiya Oʻyinlarida 15 marta oltin medalha olgan.
Fiba Basketbol Jahon Chempionati - bu dunyo miqyosidagi eng katta basketbol musobaqasi, unda FIBA aʼzosi boʼlgan mamlakatlar ishtirok etadi. Basketbol Jahon Chempionati 1950-yildan beri koʼrsatiladi. AQSh jamoasi esa Basketbol Jahon Chempionatida 5 marta gʼolib boʻlgan.
NBA - mas AQShda tashkil etilgan eng mashhur va yuqori saviyali basketbol ligasi, unda 30 ta jamoa ishtirok etadi. NBA 1946-yildan beri ko'rsatiladi. Los Angeles Lakers e Boston Celtics esa NBA por 17 marta g'olib bo'lgan.
Euroliga - bu Yevropada tashkil etilgan eng mashhur va yuqori saviyali basketbol ligasi, unda Yevropaning eng yaxshi klublari ishtirok etadi. Euroliga 1958-yildan beri ko'rsatiladi. Real Madrid esa Euroligada 10 marta g'olib bo'lgan.
Basquetebol eng noyob va ajoyib hodisalari
Basketbol dunyosida ham turli xil noyob va ajoyib hodisalar ro'y beradi. Ularning orasida quyidagilarni ajratib ko'rsak boʻladi:
Wilt Chamberlain - mas NBA ning eng rekordli oʻyinchisi, u 1962-yilda Philadelphia Warriors jogou contra o New York Knicks para jogar 100 vezes. Mas NBA tarixining eng yuqori ochko soni hisoblanadi.
Klay Thompson - como um dos melhores jogadores da NBA, o Golden State Warriors de 2016 jogou contra o Indiana Pacers em uma temporada de 37 anos. Bu NBA tarixining eng yuqori chorak ochko soni hisoblanadi.
Lisa Leslie - por WNBA (Ayollar Milliy Basketbol Assotsiatsiyasi) ning eng mashhur oʻyinchisi, u 2002-yilda Los Angeles Sparks jamoasi bilan Miami Sol jamoasiga qarshi oʻynagan oʻyinda slam dunk qilgan. Bu WNBA tarixining birinchi slam dunki hisoblanadi.
Yao Ming - bu NBA ning eng boyli oʻyinchisi, u 2,29 m boʻlgan. U 2002-2011 yillarda Houston Rockets jamoasida oʻynagan va NBA ning eng yaxshi sentrlaridan biri boʻlgan. U ham NBA da, ham Xitoyda keng tanilgan.
Diana Taurasi - fazendo WNBA ning eng rekordli oʻyinchisi, u 2004-yildan beri Phoenix Mercury jamoasida oʻynaydi va WNBA tarixida eng koʼp ochko olgan oʻyinchi hisoblanadi. Uning karyerasi davomida u 9 000 dan ortiq ochko olgan.
Xulosa
Basquetebol - bu dunyo boʼylab keng tarqalgan va millionlab odamlarning sevimli mashgʻuloti boʼlgan jamoa sporti. Bu maqolada biz basketbol haqida batafsil maʼlumot berdik. Biz basketbolning nima ekanini, qachon va kim tomonidan ixtiro qilinganini, qaysi qoidalar asosida oʻynalganini, va basketbol dunyosida qaysi faktlar va rekordlar mavjud ekanini tushuntirdik. Biz umid qilamizki, siz uchun bu maqola foydali va qiziqarli boʼlgan boʼlsin. Agar siz basketbolni sevib, uni oʻrganmoqchi boʼlsangiz, biz sizga quyidagi savollarga javob berishni maslahat beramiz:
Perguntas frequentes
P: Basketbolni qayerda va qachon oʻynash mumkin?
R: Basketbolni har qanday mevsimda va har qanday joyda oʻynash mumkin. Siz uchun kerak boʼlgan narsalar faqat basketbol toʻpi va savatli halqa. Siz basketbol maydonida, sport zalida, ko'cha yoki hovlida ham basketbol o'ynashingiz mumkin.
Q: Basketbolni qanday o'rganish mumkin?
R: Basketbolni o'rganish uchun sizga kerak bo'lgan narsalar faqat istak, sabr va amal. Siz basquetebol asosiy harakatlarini (driblar, passar, chutar) mashq qilib, uning xususiyatlari va texnikalarini egallashingiz mumkin. Siz shuningdek, basketbolning qoidalari va terminlarini ham o'rganishingiz kerak.Siz basketbolni do'stlaringiz yoki boshqa o'yinchilar bilan ham o'ynab, tajribangizni orttirishingiz mumkin.
P: Basketbolni qanday to'g'ri oʻynash mumkin?
A: Basketbolni toʻgʼri oʻynash uchun sizga kerak boʼlgan narsalar faqat diqqat, intizom va hamkorlik. Siz basquete qoidalari va etikasiga rioya qilishingiz, oʻz jamoa oʻyinchilari va riqiblar bilan hurmatli va yordamchi boʻlishingiz, va oʻyin davomida har tomonlama faol ishtirok etishingiz kerak. Siz shuningdek, basketbolni oʻynashdan zavqlanishingiz va oʻzingizni rivojlantirishingiz ham muhim.
P: Basketbolni qanday tajribali oʻyinchilardan oʻorganish mumkin?
A: Basketbolni tajribali oʻyinchilardan oʻrganish uchun sizga kerak boʼlgan narsalar faqat soʼrov, tinglash va amaliyot. Siz tajribali oʻyinchilarga basketbol haqida turli xil savollar berishingiz, ularning maslahatlarini va tavsiyalarini tinglashingiz, va ularning namunalarini taqlid qilishingiz mumkin. Siz shuningdek, tajribali oʻyinchilar bilan ham basketbol oʻynab, ularning xatti-harakatlarini kuzatib, ularning xatolaridan va yutuqlaridan dars olishingiz mumkin.
P: Basketbolni qanday ko'proq sevish mumkin?
A: Basketbolni ko'proq sevish uchun sizga kerak bo'lgan narsalar faqat shovqin, do'stlik va hayotiylik. Siz basketbolni sevib, uni ko'proq o'ynashingiz, ko'rib, qo'llab-quvvatlashingiz, yoki haqida gapirishingiz mumkin. Siz basketbolni do'stlaringiz yoki oila a'zolaringiz bilan ham sevishingiz mumkin. Siz basketbolni hayotiy va maroqli bo'lgan esporte sifatida qarashingiz mumkin.
0517a86e26
Comentarios